Interview Pauline de Wit-van Schie en Karen Stoffels-Montfoort, namens Bureau Wsnp

Inleiding

SNG biedt in een reeks van interviews inzage in de ervaringen rondom de rekenmodule, een voorziening voor de uitvoering van de Wet vereenvoudiging beslagvrije voet (vBVV). In dit interview delen Pauline de Wit-van Schie en Karen Stoffels-Montfoort ervaringen met Merijn Windemuller, directeur SNG, over de impact van de implementatie van de Wet vBVV op de schuldhulpverlening.

Pauline en Karen zijn beide stafmedewerker bij Bureau Wsnp. Karen is tevens senior beleidsadviseur bij de NVVK. Pauline is secretaris bij de werkgroep rekenmethode Vtlb (vrij te laten bedrag) van Recofa, het landelijk overlegorgaan van rechters-commissaris in faillissementen en surseances van betaling. Bureau Wsnp is onderdeel van de Raad voor Rechtsbijstand, kenniscentrum van de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wsnp) en door het ministerie van J&V belast met de uitvoering van een deel van de Wsnp.

Op welke wijze was Bureau Wsnp als stakeholder betrokken in het Programma?

De uitwerking van de Wet vBVV heeft meerdere jaren in beslag genomen. Wij hebben als Bureau Wsnp geen onderdeel uitgemaakt van het daarvoor opgerichte Programma. Wij hebben de afgelopen 4 jaar regelmatig contact gehad met het ministerie van SZW om onze informatie en behoefte te delen.

Medio vorig jaar werd ons duidelijk dat de rekenmodule als voorziening voor beslagleggers op tijd gereed zou zijn, maar dat er nog geen oplossing was voor de benodigde tooling voor de burger en voor ons als stakeholder. Voor ons een bijna onmogelijke situatie aangezien 1 januari 2021 een harde datum was voor de uitvoering van de wet vBVV en daarmee voor de aanpassing van de Vtlb-calculator.

Waarom is de rekenmodule voor Bureau Wsnp en de NVVK van belang?

De werkgroep Rekenmethode heeft jaren geleden de Vtlb (vrij te laten bedrag)–methode en bijbehorende calculator (gebouwd door Kred’it) geïnitieerd en alle Wsnp-bewindvoerders en schuldhulpverleners maken daar sinds die tijd gebruik van. Tot de nieuwe Wet vBVV was het voor ons relatief makkelijk de beslagvrije voet na te rekenen en in te bouwen in de Vtlb-calculator. Maar de vereenvoudigde beslagvrije voet is zeer complex als het gaat om de berekening.

De basis van de berekening van het Vtlb is de beslagvrije voet. Omdat het bouwen van een rekenmodule voor de beslagvrije voet aan regels en voorwaarden vanuit het ministerie van SZW gebonden is, zijn wij afhankelijk van een centrale oplossing waar we met de Vtlb-calculator op kunnen aansluiten. De oplossing voor die connectie lag in het resultaat van de beslagvrije voet op het burgerportaal. Maar het was niet duidelijk wie de tool zou bouwen en wanneer deze klaar zou zijn.

Hoe is Bureau Wsnp met SNG in contact gekomen?

Karen vertelt dat ze medio vorig jaar haar onrust en zorgen heeft gedeeld met Karen Weisfelt, directeur van de KBvG en vernam dat SNG al bijna klaar was met de benodigde rekenmodule voor beslagleggers. Begin augustus 2020 is daarop het eerste contact met SNG gelegd, temeer ook omdat zij als enige bezig waren met het ontwikkelen van een rekenmodulefunctionaliteit op basis van eigen invoer. We zijn met SNG in gesprek gegaan en hebben vanwege de urgentie snel afspraken gemaakt. Samen zijn we op zoek gegaan naar een oplossing.

SNG heeft later in 2020 tevens de opdracht van het ministerie van SZW gekregen om de Rekentool voor het burgerportaal te realiseren.

Hoe was de samenwerking met SNG?

Deze was heel pragmatisch en voortvarend. Wij hadden een oplossing nodig en SNG kon ons daarbij helpen. We hebben veel overleg gehad met Paul Valentijn en Jan Joost Visser (manager products & development en businessanalist bij SNG) en daar ook Kred’it, de ontwikkelaar van software voor de Vtlb-calculator, direct bij betrokken.

We hebben de samenwerking als zeer prettig ervaren. SNG was betrokken, dacht mee over allerlei aspecten en heeft er alles aan gedaan om ons te faciliteren. SNG deed suggesties en was zich bewust van de deadline. Het was ook prettig dat de kaders duidelijk waren. Wat ligt binnen de mogelijkheden van SNG en wat bepaalt het Programma. Jan Joost was daar heel duidelijk in, dat werkt voor ons heel fijn. Er zijn veel technische problemen geweest, we hebben samen naar de oplossing gezocht: Bureau Wsnp, SNG en Kred’it. Het contact was goed.

Wat was de aanpak vanuit SNG?

Merijn vertelt dat SNG pragmatisch te werk is gegaan. Er was immers een korte tijd om een oplossing te realiseren. Voor SNG was het fijn dat Pauline en Karen inhoudsdeskundigen zijn, zodat we ook vanuit de pragmatiek konden samenwerken. Je moet kunnen overzien waar je samen aan werkt en ondanks de beperkte tijd goede keuzes maken.

Op het moment dat Bureau Wsnp bij SNG kwam was er nog geen duidelijkheid vanuit het Programma over de realisatie van het burgerportaal, waarmee de beslagvrije voet ook voor burgers transparant zou worden.

In het najaar van 2020 heeft het ministerie van SZW ons gevraagd te helpen bij de realisatie van de rekentool op het burgerportaal. Ondanks de tijdsdruk zijn we de uitdaging aangegaan vanwege de maatschappelijke noodzaak. De ontwikkeling van de rekentool op dit burgerportaal had veel raakvlakken met de eisen van de Vtlb-calculator, beide hebben rekenfunctionaliteit nodig op basis van eigen invoer. Hier is een mooie technische synergie behaald door hergebruik van webservices. We hebben in deze periode Bureau Wsnp ook kunnen betrekken bij de eerste testversie van de rekentool op het burgerportaal.

Jullie vraag en de uitvoering ervan was een leermoment voor velen. De keten is breder dan alleen de beslagleggers. Niet alle stakeholders in deze nieuwe keten zijn geconsulteerd. Het was onvoldoende bekend wat de impact van de Wet vBVV zou zijn op niet beslagleggende organisaties en stakeholders. Dit is inmiddels verbeterd, maar nog niet afgerond in onze ogen.

Voor ons was de samenwerking ook heel leerzaam, omdat onze domeinkennis, tot dan toe, vooral gericht was op de keten van beslaglegging. In de samenwerking met Bureau Wsnp hebben we de kant van de Wsnp en schuldhulpverlening nog beter leren kennen. En omdat we al een uitwisseling hadden met Kred’it en ook Stratech voor de Verwijsindex Schuldhulpverlening (VISH) konden we snel schakelen. Ook vanuit SNG vinden we dat dat proces heel prettig en effectief verliep.

Wat is de impact en gebruik van de Vtlb-calculator?

Vanuit Bureau Wsnp waren we al lang op zoek naar een oplossing voor het toepassen van de (nieuwe) beslagvrije voet in de Vtlb-calculator. Maar de materie was te complex. Het was lang onduidelijk wat de centrale oplossing zou zijn om op aan te kunnen sluiten. Wij voelden de tijd dringen en zagen dat de noodzakelijke aanpassing van de Vtlb-calculator voor alle gebruikers op een probleem afstevende, maar konden de oplossing nog niet bieden. Een buitengewoon vervelende situatie voor ons allemaal.

Een grote groep professionals maakt gebruik van de Vtlb-calculator: ruim 500 Wsnp-bewindvoerders hebben plusminus 20.000 zaken in beheer, waarvoor ze twee keer per jaar het vrij te laten bedrag berekenen. In het minnelijke traject zijn er dagelijks zo’n 2.500 professionals die gebruik maken van de Vtlb-calculator. Zij behartigen gemiddeld 100.000 zaken met een looptijd van drie jaar. De nieuwe Vtlb-calculator wordt gemiddeld 50.000 keer per maand gebruikt voor het berekenen van de beslagvrije voet. Zonder de koppeling met de rekentool op het burgerportaal is het uitrekenen van de beslagvrije voet vrijwel onmogelijk.

Toen we uiteindelijk met SNG samen aan de slag konden, kwam er zicht op een oplossing. Door de complexiteit van de materie en de techniek hebben we maar liefst vier versies van de Vtlb-calculator gereleased in slechts 5 maanden tijd. Het werkt nu goed, maar de eerste maanden van dit jaar heeft veel frustratie en onrust opgeleverd bij de gebruikers, zowel bij burgers als bij bewindvoerders en schuldhulpverleners. Vanwege de aanpassingen hebben die soms wel twee tot drie keer een Vtlb moeten herberekenen en dit moeten uitleggen aan hun klanten en burgers. Het vaststellen van Vtlb’s in de Wsnp heeft bij sommige rechtbanken zelfs enige tijd stil gelegen, vanwege het feit dat de rechter-commissaris zijn handtekening onder de verklaring moet zetten, terwijl de uitwerking (alweer) “under construction” was. Het waren vier intensieve maanden voor alle betrokkenen en dit hadden we graag voorkomen.

Hoe kunnen we de impact op de uitvoering beperken?

Merijn vertelt dat we nu al weten dat de rekenmodule en rekentool jaarlijks veranderen, onder andere vanwege nieuwe normwaarden, maar ook vanwege effecten van wijziging van (sociale) wetgeving. Hierdoor blijf de hele keten aan verandering onderhevig. De webservice voor de Vtlb-calculator zit helaas niet in de scope van de keten voor derdenbeslag van het ministerie van SZW. Voor de korte termijn zullen Bureau Wsnp en SNG zelfstandig afspraken moeten maken over releases en andere ketenonderwerpen.

Tegelijkertijd is het ministerie bezig met een visie op de Schuldenketen. Die bestaat uit de keten voor derdenbeslag en de keten voor schuldhulpverlening. De groep burgers die het betreft is echter geen homogene groep. Voor de gemeentelijke schuldhulpverlening zijn dit in omvang circa 100.000 mensen per jaar. Maar er zijn zeker ruim 1 miljoen mensen met schulden. Deze groep bestaat uit zeer verschillende mensen qua opleiding, geletterdheid en achtergrond. Tegelijkertijd hebben deze mensen met vele instanties te maken die zich in dit speelveld bewegen. Dat speelveld goed faciliteren met een informatieketen is een forse uitdaging. Met de Wet vBVV is een eerste stap gezet, maar er valt nog veel te doen.

Hoe zien jullie het toekomstbeeld?

Vanuit Bureau Wsnp hebben we nu contact met het ketenbureau van de keten voor derdenbeslag. We zijn niet aangeschoven als ketenpartner, maar we hebben nu contact en worden gezien. Er is nu aandacht voor het kunnen uitbreiden van het gebruik van de Vtlb-calculator binnen gemeenten. We hebben begrepen dat er een opdracht ligt om dit op korte termijn te ontwikkelen. We moeten nog wel vertrouwen krijgen of de informatie en eisen op een juiste manier zijn gedeeld. Zodat er ook een oplossing komt die voor ons werkbaar is.

We hebben met de Vtlb-calulator ruim 20 jaar kunnen varen in een rustige zee, maar het afgelopen half jaar was een stormachtige periode. We zitten nu tijdelijk in rustiger vaarwater, maar wetende dat er de komende tijd nog volop uitdagingen zijn of komen.

Er ligt een complexe fase achter ons. We hebben moeilijkheden gehad om de koppeling met SNG te realiseren, maar zijn blij dat het uiteindelijk gelukt is een oplossing te vinden. Bureau Wsnp en de NVVK zijn hier zeer content mee.

We willen graag zekerheid en een goede basis.

SNG gaan/willen jullie meer doen aan de informatisering voor de schuldhulpverlening?

Merijn geeft aan dat het essentieel is dat werkvelden bij elkaar komen. Het vraagstuk van de burger is hoe hij inzicht krijgt in zijn schuldenpositie. Wij hebben hiervoor een eerste stap gezet met de ontwikkeling van Schuldenwijzer. Vanuit de wetgever is lange tijd gezocht naar oplossingen vanuit het speelveld, maar dat is nog te complex. We kunnen burgers geen lange periode in onzekerheid laten. Wat SNG betreft faciliteren we waar we kunnen. We stellen ons dienend op aan het maatschappelijk doel.

Afsluiting

Merijn kijkt terug op een constructieve samenwerking met Bureau Wsnp. We zijn positief onder de indruk van de inhoudskennis. Dat is zeer prettig, zeker in dit traject.